Zdrowotne mity

Z pokolenia na pokolenie przekazywane są pewne mity dotyczące zdrowia, które zakorzenione są w naszych głowach, ale także w głowach wielu lekarzy i dietetyków. „Kawa wypłukuje magnez”, „cholesterol jest szkodliwy” – te przykłady i wiele innych powszechnie znanych teorii jest zupełnie nieprawdziwa.

Postaramy się wyjaśnić funkcjonujące w powszechnym obiegu i ogólnej świadomości informacje, które mają wpływ na nasze zdrowie. Niektóre z nich są w miarę racjonalne, ale inne – zupełnie absurdalne.

Czy powinno się pić co najmniej 2 litry wody dziennie?

Dla otrzymania odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu istotna jest całkowita ilość spożytej wody, a nie wyłącznie ta pochodząca z wypitych płynów. Warzywa, owoce, zupy, koktajle w 80–95% składają się z wody. Sporo jest jej także w stałych pokarmach. Jedno jest pewne – wiele osób zbyt rzadko sięga po wodę, jednocześnie spożywając niewystarczającą ilość warzyw i owoców. Indywidualne zapotrzebowanie na wodę może różnić się dość znacznie w zależności od: wieku, aktywności fizycznej, temperatury otoczenia i wilgotności powietrza. Z kolei maksymalna jej ilość nie powinna przekraczać możliwości wydalniczych nerek. Nakłanianie ludzi starszych do spożywania większej ilości płynów należy połączyć z wydolnością nerek, która w starszym wieku jest obniżona.

Czy kawa wypłukuje z organizmu magnez?

Filiżanka parzonej lub rozpuszczalnej kawy o pojemności 200 ml zawiera przeciętnie około 8 mg magnezu, i to jest tyle co 6 dag zielonej sałaty, zajmującej też taką objętość. Ale porządne espresso zapewnia już 48 mg tego pierwiastka, czyli tyle, ile 6 filiżanek zielonej sałaty lub 30 g orzechów laskowych, lub 30 g gorzkiej czekolady (50 g mlecznej), lub 250 g ziemniaków. Nie są to ilości zawrotne (dzienna rekomendowana dawka wynosi 320 mg dla kobiet i 420 dla mężczyzn). Ale jeśli weźmiemy pod uwagę to, jak często jest spożywana, w odróżnieniu od warzyw, okazuje się, że to ma znaczenie.

Czy mięśnie po wysiłku bolą od zakwasów?

Ból mięśni często występuje dzień lub dwa po intensywnym wysiłku fizycznym. Zwykle nazywa się tę dolegliwość zakwasami. Tymczasem zakwasy odnoszą się do zjawiska wytwarzania kwasu mlekowego w trakcie wyczerpujących ćwiczeń. U osób z dobrą kondycją związek ten jest neutralizowany w około dwie godziny po wysiłku. Bolesne doznania to zespół opóźnionego bólu mięśniowego, czyli DOMS (ang. Delayed Onset Muscle Soreness), wynikający z mikrouszkodzeń w strukturze włókien mięśniowych.

Czy na co dzień wykorzystujemy tylko 10% mózgu?

Jeżeli 90% mózgu jest zazwyczaj niewykorzystywane, uszkodzenie w tych rejonach nie powinno wpływać na zdrowie i funkcjonowanie człowieka. Jednakże w mózgu prawie nie ma regionów, które po uszkodzeniu nie prowadzą do utraty zdolności. Nawet drobne uszkodzenia mózgu mogą mieć poważne skutki. Ponadto jeżeli 90% mózgu byłoby nieprzydatne i nieużywane, to ewolucja już dawno wyeliminowałaby te osoby ze zbyt ciężkimi głowami na rzecz tych bardziej efektywnych w działaniu.

Czy ciąża u człowieka trwa 9 miesięcy?

Ginekolodzy podkreślają, że od zapłodnienia do porodu mija od 36 do 40 tygodni, co w przeliczeniu daje od 8,4 do 9,3 miesiąca. Oznacza to, że trudno jest z dużą dokładnością przewidzieć konkretny termin narodzin potomka.

Czy z każdą gorączkę należy walczyć?

Podwyższona temperatura ciała jest naturalną obroną organizmu na infekcje. Ukrwienie tkanek zostaje zwiększone, a układ immunologiczny ma łatwiejszy dostęp do miejsc zainfekowanych. Na temperaturę należy reagować dopiero, gdy na termometrze pokaże się 38,5°C. Natomiast wynik rzędu 41°C to znak, że należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza.

Czy cholesterol jest szkodliwy?

Cholesterol spełnia w organizmie wiele funkcji i jest niezbędny do zachowania zdrowia. Bierze udział w syntezie kortyzolu, bardzo ważnego sterydowego hormonu stresu, który odpowiada za aktywację glukozy – głównego związku energetyczny w organizmie człowieka i potasu, a glukoza i potas sterują wszelką aktywnością fizyczną i umysłową organizmu. Niskie stężenie cholesterolu we krwi osłabia czynność układu odpornościowego, destabilizuje gospodarkę białkową, hormonalną, elektrolitową i mineralną organizmu. Nadmierna redukcja stężenia poziomu cholesterolu we krwi może powodować ograniczenie wydolności fizycznej i psychicznej organizmu i przyczynić się do powstania zaburzeń emocjonalnych, zmęczenia, a nawet impotencji i zmian nowotworowych oraz być przyczyną depresji. Cholesterol szkodzi jedynie osobom mającym zaburzenia lipidowe, czy cukrzycę.

Czy czytanie przy słabym świetle psuje wzrok? Oddawanie się lekturze przy słabym świetle męczy wzrok szybciej, ponieważ wrażliwe na światło pręciki znajdujące się w siatkówce muszą pracować o wiele intensywniej. Natomiast w widzeniu nie zachodzą żadne trwałe zmiany.

Czy witamina C zapobiega przeziębieniu?

Witamina C jest antyoksydantem i jak inne odgrywa w organizmie ważną rolę. Pomaga w produkcji tkanki łącznej, przyspiesza gojenie ran, wspomaga pracę układu krwionośnego, usuwa nadmiar cholesterolu itd. Badania wykazały jednak, że długość trwania przeziębienia u osób przyjmujących 200 mg wit. C skraca się średnio o 8%. W praktyce oznacza to, że wyzdrowiejemy o 0,5 dnia szybciej przy założeniu, że szacunkowy czas choroby to 7 dni.

Czy uszkodzenie komórek mózgu jest procesem nieodwracalnym?

Powszechna teoria, według której żyjemy ze stałą liczbą szarych komórek, których ilość zmniejsza się w miarę upływu czasu została obalona. Badania naukowe ostatnich lat wykazały, że szare komórki mają zdolność regeneracji. Proces ten to neurogeneza i odbywa się w hipokampie. Aktywność hipokampu wzrasta w wyniku aktywności fizycznej.

Czy większość ciepła tracimy przez głowę?

Powszechna teoria mówi o tym, że przez głowę tracimy 90% ciepła organizmu, dlatego zimą koniecznie trzeba nosić czapkę. Tymczasem obserwacje, np. przy pomocy kamery termowizyjnej wykazały, że głowa jako najwyżej umiejscowiona część ciała oddaje tylko 10% sumy ciepła. Znacznie więcej tracimy go przez nogi, które znajdują się najniżej, tam gdzie jest najniższa temperatura. Odczucie marznięcia głowy wynika z faktu, że mamy tam niewiele tkanki tłuszczowej, która chroni przed chłodem.

Czy wiek ojca ma znaczenie dla zdrowia potomka?

Wiadomo, że zaawansowany wiek ciężarnej matki wiąże się z zagrożeniami dla zdrowia jej dziecka. Badania wykazały jednak, że wiek ojca w momencie poczęcia dziecka również ma znaczenie. Stwierdzono np., że późne ojcostwo wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia schizofrenii u potomstwa. Częstość schizofrenii rozwijającej się po 21. roku życia dziecka w przypadków ojców w wieku powyżej 25 lat wynosi ok. 2,5 na 1000, natomiast u potomstwa ojców w wieku powyżej 50 lat ryzyko to wzrasta prawie pięciokrotnie. Mechanizm tłumaczący to zjawisko pozostaje niejasny. Ponadto wykazano zależność pomiędzy zaawansowanym wiekiem ojca a częstszym występowaniem u dzieci wad wrodzonych oraz chorób związanych z dziedziczeniem autosomalnie dominującym (np. zespół Marfana, achondroplazja).

Czy jedzenie w nocy sprzyja tyciu?

Przybieranie na wadze wynika wprost z dodatniego bilansu energetycznego. Organizm otrzymuje więcej kalorii niż potrafi zużyć w wyniku codziennych aktywności, czy aktywności sportowej. Nadmiar kalorii „zamienia się” w tkankę tłuszczową i odkłada w organizmie. Dzieje się tak zawsze, bez względu na porę dnia czy nocy. Ta sama ilość pożywienia konsumowana w środku dnia czy w środku nocy dostarcza tę samą ilość kalorii.

Czy mężczyźni nie chorują na raka piersi?

Świadomość wystąpienia raka piersi u mężczyzn jest bardzo niska, ale w Polsce rocznie diagnozuje się tę chorobę u 300 panów. Najbardziej narażenie są mężczyźni z rodzin, w których u kobiet występował rak piersi, a także panowie cierpiący na zaburzenia hormonalne.

Czy szpinak leczy anemię?

Do niedawna uważano, że szpinak jest skarbnicą żelaza, które odpowiada za prawidłowy poziom hemoglobiny. Badania wykazały jednak, że w 100 g szpinaku znajduje się 3 mg żelaza, a nie jak sądzono do niedawna – 30 mg. Warzywo to jest jednak warte polecenia ze względu na zawartość takich witamin jak B, C, E i K oraz minerałów jak magnez, wapń, potas oraz mangan.

Autor: dr n. farm. Anna Gajos

Źródło: Świat farmacji, 11/2020