Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) to alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa. Jest to jedno z najczęstszych schorzeń układu oddechowego. Na alergiczny nieżyt nosa cierpi około 500 mln osób na całym świecie. Nieleczony ANN obniża jakość życia a także skutkuje gorszymi wynikami w pracy czy w nauce.

Alergiczny nieżyt nosa to reakcja zapalna błony śluzowej nosa oraz spojówek oczu. Reakcje pojawiają się bezpośrednio po kontakcie z alergenem. Początek reakcji zapalnej jest spowodowany przez uwolnienie z komórek histaminy. Alergen np. w postaci pyłku łączy się z wydzielanymi przez organizm przeciwciałami klasy IgE. Wówczas tworzy się kompleks, który przyłącza się do komórek tucznych magazynujących histaminę. Następuje uwolnienie histaminy i wystąpienie objawów podrażnienia śluzówki nosa. Alergiczny nieżyt nosa objawia się wodnistą wydzieliną, kichaniem, swędzeniem nosa i jego niedrożnością.

Szacuje się, że alergikiem jest co czwarty Polak. Największy odsetek stanowią wszelkiego rodzaju uczulenia na pyłki kwiatów, traw i drzew. Objawy nasilają się wiosną, u niektórych pacjentów kończą się latem, a u innych dopiero jesienią.

Katar alergiczny jest coraz powszechniejszym schorzeniem. Dane wskazują na różnice w częstości pojawiania się objawów alergicznego nieżytu nosa, w zależności od miejsca zamieszkania. Alergie częściej występują w dużych, zanieczyszczonych miastach niż na czystych ekologicznie terenach.

Przyczyny alergicznego nieżytu nosa

Alergeny wywołujące objawy alergicznego nieżytu nosa najczęściej dostają się do organizmu drogami oddechowymi. Są to:

• pyłki roślin (traw, zbóż, chwastów, drzew) – objawy występują w określonej porze roku, w której uczulająca roślina pyli;
• alergeny roztoczy kurzu domowego;
• zarodniki grzybów pleśniowych;
• alergeny zwierząt (sierść, naskórek, wydaliny i wydzieliny niektórych zwierząt);
• alergeny pokarmowe – wpływ na intensywność choroby przypisuje się zanieczyszczeniom powietrza (spaliny samochodowe, dym tytoniowy, dwutlenek siarki i azotu, ozon).

Alergeny mogą być obecne w powietrzu przez cały rok. Są to najczęściej zarodniki grzybów pleśniowych, które znajdują się wewnątrz oraz na zewnątrz pomieszczeń. Alergeny sezonowe, to najczęściej pyłki roślin, które pojawiają się od wczesnej wiosny do jesieni. Najczęściej alergenami są pyłki roślin wiatropylnych, wytwarzające duże ilości lekkiego pyłku przenoszonego przez wiatr na znaczne odległości. Powodują one pojawienie się objawów alergicznego nieżytu nosa w czasie kwitnienia rośliny. Unikanie kontaktu z alergenem nie jest możliwe, jednak można ograniczyć narażanie się na dużą ilość pyłku. Suche, słoneczne dni wiosną oraz latem są najtrudniejsze dla alergików, ponieważ stężenie pyłku w powietrzu jest największe.

Rodzaje alergicznego nieżytu nosa

Alergiczny nieżyt nosa może być:

• okresowy – wywoływany przeważnie przez alergeny sezonowe (np. pyłki roślin) lub krótki, kontakt z alergenem (np. sierść zwierząt); objawy pojawiają się na kilka dni lub mijają maksymalnie po 4 tygodniach;
• przewlekły – wywoływany przez alergeny całoroczne obecne w domu (np. pleśnie, roztocza, pierze) lub pyłki traw (ich czas pylenia jest bardzo długi i trwa od maja do września); objawy trwają dłużej niż miesiąc.

Alergiczny nieżyt nosa można również klasyfikować jako postać łagodną, umiarkowaną lub ciężką (kiedy występują zaburzenia snu, trudności z wykonywaniem podstawowych czynności, gorsze wyniki w nauce).

Objawy alergicznego nieżytu nosa

Alergiczny nieżyt nosa objawia się charakterystycznymi symptomami. Są to:

• wodnista wydzielina z nosa,
• napadowe kichanie,
• swędzenie nosa, uszu, gardła,
• uczycie zatkanego, niedrożnego nosa,
• łzawienie,
• zaczerwienienie i obrzęk oczu,
• dyskomfort w okolicy gardła.

Większość objawów alergicznego nieżytu nosa pojawia się najczęściej kilka minut po kontakcie z alergenem. U części chorych symptomy są uporczywe i mogą powodować problemy ze snem oraz zakłócają codzienne funkcjonowanie. Ponadto objawom alergicznego nieżytu nosa często towarzyszom symptomy zapalenia spojówek, zapalenia zatok przynosowych czy ataki astmy.

Leczenie alergicznego nieżytu nosa

Leczenie alergicznego nieżytu nosa jest kompleksowe. W zależności od intensywności reakcji alergicznej stosuje się różne rodzaje leczenia. Najprostszym oraz najbardziej skutecznym sposobem jest unikanie kontaktu z alergenami sprawczymi oraz odczulanie (immunoterapia swoista).

Stosowanie leków łagodzi i zmniejsza nieprzyjemne dolegliwości oraz pozwala prowadzić normalne życie. Ponadto zapobiega powikłaniom alergicznego nieżytu nosa takim jak zapalenie zatok, zapalenie ucha, utrata węchu. Leki dobiera się w zależności od potrzeb pacjenta. Najczęściej w łagodzeniu objawów alergicznego nieżytu nosa stosuje się leki przeciwhistaminowe, które blokują mechanizm powstawania alergii. Wspomagająco można zastosować leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa. Jednak mogą one być przyjmowane jedynie przez krótki czas, maksymalnie tydzień.

Do leczenia objawowego alergicznego nieżytu nosa stosuje się następujące grupy leków:

• leki przeciwhistaminowe – ich mechanizm działania polega na blokowaniu receptora H1. W ten sposób hamują działanie histaminy, która odpowiada za wczesną fazę reakcji alergicznej. Mogą być stosowane doustnie (cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, feksofenadyna, rupatadyna, bilastyna) oraz miejscowo na błonę śluzową nosa (azelastyna, olopatadyna) czy dospojówkowo. Leki te nie dopuszczają do pojawienia się objawów choroby: kichania, świądu, kataru. Dodatkowo działają przeciwświądowo.
• α-mimetyki – leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa. Są to jedne z najpopularniejszych oraz najstarszych leków, stosowanych w przypadku nieżytów nosa. Stosowane są w postaci kropli i aerozoli donosowych (ksylometazolina, oksymetazolina) oraz doustnie (pseudoefedryna, fenylefryna). Ich działanie polega na zmniejszaniu przekrwienia śluzówki nosa, co w rezultacie skutkuje zmniejszeniem jej obrzęku oraz zmniejszeniem uczucia zatkanego, niedrożnego nosa. Sympatykomimetyki są skuteczne wobec blokady nosa, jednak nie działają na objawy zależne od histaminy (kichanie, wodnista wydzielina, świąd). Dlatego często są stosowane razem z lekami przeciwhistaminowymi.
• glikokortykosteroidy donosowe – ich mechanizm działania opiera się na wielopoziomowym hamowaniu reakcji alergicznych. Są skuteczne w przywracaniu drożności nosa. Jednak efekty są widoczne dopiero po kilku dniach stosowania preparatów. Zalecane są w długotrwałym leczeniu przewlekłego nieżytu nosa (mometazon, budezonid, beklometazon).
• glikokortykosteroidy doustne – stosowane krótkotrwale, wyłącznie w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, kiedy inne leki nie przynoszą rezultatów (metyloprednizolon).

Roztwory wody morskiej (izotoniczne oraz hipertoniczne) są polecane szczególnie dla małych dzieci, ze względu na ich wysoki profil bezpieczeństwa oraz dobrą tolerancję. Preparaty te najczęściej stosuje się jako leczenie wspomagające. Ich działanie polega na oczyszczaniu nosa z alergenów, kurzu i wspomaganiu usuwania zalegającej wydzieliny. Dodatkowo roztwory hipertoniczne działają przeciwobrzękowo.

Źródło: Świat farmacji, 04/2021