Czarnuszka – panaceum na prawie wszystkie choroby

Czarnuszka siewna (Nigella sativa), zwana także czarnym kminkiem, jest niepozorną rośliną o drobnych czarnych owocach. Dzięki swoim właściwościom znalazła zastosowanie w kuchni (używana jest m.in. jako zamiennik pieprzu), kosmetyce oraz lecznictwie.

Jest źródłem wielu substancji, o różnej strukturze chemicznej, aktywności przeciwzapalnej, przeciwdrobnoustrojowej, antyoksydacyjnej oraz przeciwnowotworowej. Surowcem leczniczym są olej i nasiona czarnuszki. Nasionka czarnuszki to prawdziwa skarbnica związków biologicznie aktywnych! Zawiera ich ponad 100. Czarnuszka i olej z jej nasion mogą być stosowane w leczeniu wrzodów żołądka, nadciśnienia oraz chorób skórnych, np. trądziku czy AZS. W medycynie ludowej nasiona czarnuszki były stosowane w schorzeniach alergicznych: astmie, atopowym zapaleniu skóry czy egzemach. Zawarte w nasionach substancje aktywne wykazują działanie ochronne na błonę śluzową żołądka, a także chronią nerki i wątrobę przed szkodliwym działaniem toksyn. Czarnuszka wspomaga też krążenie oraz system odpornościowy. Wykazuje działanie moczopędne, reguluje poziom cukru we krwi oraz korzystnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.

Składniki aktywne czarnuszki

Czarnuszka wywodzi się z Iraku oraz Turcji, obecnie jest uprawiana w wielu krajach, również w Polsce. Jej właściwości lecznicze i regenerujące były znane już w starożytności. W ziarnach czarnuszki znajduje się ponad 100 różnych czynnych związków (alkaloidów, flawonoidów, garbników, olejków eterycznych, saponin), składników odżywczych (nienasyconych kwasów tłuszczowych), witamin z grupy B oraz minerałów (wapń, magnez, potas, selen, cynk, żelazo). Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych 60% stanowi kwas linolowy, 25% kwas oleinowy oraz około 1% kwasu alfalinolenowego i eikozadienowego. Skład substancji aktywnych jest różny w zależności od pochodzenia rośliny, jednak najważniejszymi związkami czynnymi są: tymochinon, p-cymen, karwakrol, 4-terpineol, α-pinen, tymol, karwon, limonen i cytronelol. Tymochinon działa przeciwdrgawkowo, antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo oraz przeciwdrobnoustrojowo. Dodatkowo obecne w nasionach związki steroidowe (α-sitosterol oraz stigmasterol) wykazują działanie przeciwutleniające oraz obniżają poziom cholesterolu we krwi.

Zastosowanie

Liczne badania naukowe potwierdziły potencjalne działanie lecznicze nasion czarnuszki. Roślina ta, dzięki zawartości tymochinonu, wykazuje silne działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Badania na zwierzętach udowodniły aktywność przeciwnowotworową czynnych substancji, znajdujących się w oleju z czarnuszki. Mechanizm działania polega na niszczeniu zmienionych komórek oraz hamowaniu powstawania nowych naczyń krwionośnych i rozsiewaniu nowotworu. Testy prowadzono na liniach komórkowych białaczki, raka piersi, raka szyjki macicy oraz raka okrężnicy i krtani. Dodatkowo zaobserwowano korzystny wpływ czarnuszki na cykl komórkowy i wspomaganie procesów naprawczych w organizmie. Udowodniono również, że ekstrakt z czarnuszki działa ochronie i zapobiega uszkodzeniom spowodowanym promieniowaniem jonizującym w czasie radioterapii. Olejek eteryczny i tymochinon w badaniach na szczurach powodowały zwiększenie wydzielania insuliny i obniżały poziom glukozy we krwi. Dodatkowo korzystnie wpływały na proliferację i regenerację β-komórek trzustki i poprawiały metabolizm glukozy. Nasiona czarnuszki mogą być stosowane wspomagająco w cukrzycy.

Olej z nasion czarnuszki obniża ciśnienie krwi oraz wpływa na kurczliwość i częstotliwość pracy serca. Zwiększa pozom erytrocytów oraz białych krwinek. Dzięki zawartym w nim kwasom omega-3 i omega-6 zmniejsza poziom cholesterolu, a także chroni przed rozwojem miażdżycy, przed chorobami serca i układu krwionośnego. Zmniejsza ryzyko udarów oraz zawału, ponieważ obniża stężenie hormonów: kortyzolu i adrenaliny.

Przeprowadzone badania kliniczne wykazały skuteczność nasion czarnuszki w leczeniu astmy i innych chorób dróg oddechowych. W medycynie ludowej była ona stosowana w leczeniu kataru o etiologii wirusowej oraz kataru alergicznego. Obecnie czarnuszka jest zalecana w łagodzeniu kaszlu jak również nieżytów dolnych dróg oddechowych. Dzięki zawartości olejków eterycznych wspomaga pracę oskrzeli i ułatwia wykrztuszanie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Czarnuszka działa antydepresyjnie, a jej długotrwale stosowanie poprawia samopoczucie, usprawnia procesy zapamiętywania i uczenia się. Olej z nasion czarnuszki jest stosowany również zewnętrznie i wykorzystuje się go przy produkcji kosmetyków. Przyspiesza wzrost włosów i paznokci, zapobiega łysieniu i wspomaga leczenie łupieżu. Stosowany na włosy poprawia ich wygląd, nadaje blask i nawilża. Korzystnie wpływa na stan skóry każdego typu. Regeneruje skórę, łagodzi stany zapalne, zaczerwienienia i nadmierną suchość. Zawarte w nasionach składniki aktywne wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze, dlatego pomagają w leczeniu trądziku czy nawracających grzybic skóry. Dodatkowo olejek eteryczny oraz tymochinon uniemożliwiają rozwój bakterii chorobotwórczych.

Źródło: Świat farmacji, 2/2020