Pokaż menu

Emolienty – czym są i jak działają?

Emolienty są to produkty lub substancje, które nawilżają,  natłuszczają i wygładzają skórę oraz utrzymują, wzmacniają  lub poprawiają jej funkcje. Odpowiednio dobrany  emolient zmniejsza nieprzyjemne objawy różnych problemów  skórnych. 

Skóra pełni kluczową rolę w organizmie  człowieka, chroni go przed szkodliwym  działaniem różnych czynników środowiskowych  (zanieczyszczenia, smog,  promieniowanie UV, bakterie, wirusy czy  grzyby). Nieprawidłowe funkcjonowanie  zewnętrznej warstwy naskórka lub  jego uszkodzenie sprzyja nadmiernej  utracie wody, co prowadzi do suchości  i podrażnienia skóry. Dlatego tak istotne  jest utrzymywanie jej w odpowiedniej  kondycji. 

Co to są emolienty? 

Nazwa emolienty wywodzi się od łacińskiego  słowa emolliere, które oznacza  zmiękczać. Są to preparaty szeroko  stosowane w dermatologii i kosmetologii.  Ich zadaniem jest natłuszczenie  zewnętrznych warstw naskórka poprzez  wytworzenie na jego powierzchni warstwy  ochronnej (okluzyjnej). Zapobiega  ona przedostawaniu się wody i przesuszaniu  skóry. Emolienty działają przeciwzapalnie,  zmiękczająco, regenerująco  i natłuszczająco. Przywracają skórze elastyczność  oraz utrzymują odpowiedni  poziom nawilżenia, chronią przed nadmierną  utratą wody. Ponadto zmniejszają  podrażnienia i uczucie świądu,  charakterystyczne dla skóry atopowej  i suchej. Emolienty odbudowują płaszcz  hydrolipidowy skóry i chronią ją przed  szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych,  w tym także alergenów. 

Emolienty są szczególnie polecane do  skóry delikatnej, skłonnej do podrażnień  (alergicznej) oraz z różnymi problemami:  łuszczycą czy atopowym zapaleniem  skóry. Idealnie sprawdzają się w pielęgnacji  delikatnej skóry niemowląt  i małych dzieci. Dostępne są w wielu  różnych postaciach: kremach do twarzy,  rąk, balsamach do ciała oraz produktach  do kąpieli: emulsjach, żelach  i szamponach. Mogą to być emulsje  woda w oleju (składniki emoliencyjne  stanowią ponad 50% składu produktu)  lub olej w wodzie (składniki emoliencyjne  stanowią do 30% składu). 

Podział emolientów ze względu na:

profil działania oraz właściwości
• natłuszczające – estry, triglicerydy, alkohole i kwasy tłuszczowe,
• wygładzające,
• blokujące – bariera dla utraty wody ze skóry – olej parafinowy, wazelina,
• wiążące wodę – mocznik, kwas hialuronowy, glicerol

zastosowanie kliniczne
• obojętne – pełnią funkcję ochronną,
• intensywnie nawilżające – mocznik, mleczan sodu, alkohole poliwodorotlenowe, monosacharydy, aminokwasy,
• łagodzące – polidokanol, mocznik, wyciągi roślinne

pochodzenie
• naturalne – oleje roślinne, woski i tłuszcze odzwierzęce,
• syntetyczne – oleje mineralne (parafiny), syntetyczne estry kwasów tłuszczowych

Skład emolientów 

W składzie emolientów wyróżnia się substancje  o działaniu okluzyjnym, humektanty  oraz składniki, które uzupełniają  lipidy znajdujące się w naskórku. Istotne  dla danego preparatu są właściwości  okluzyjne czyli zdolność wytwarzania  na powierzchni skóry cienkiej warstwy.  Zapobiega ona utracie wody poprzez  parowanie, zmiękcza i wygładza skórę  oraz chroni ją przed przesuszeniem  i działaniem czynników zewnętrznych.  Zatrzymana w naskórku woda przenika  do komórek zrogowaciałej warstwy naskórka,  zwiększa ich objętość i jędrność  i uszczelnia przestrzenie międzykomórkowe.  Ponadto przywraca integralność i jakość  naskórka. Do substancji okluzyjnych  zaliczamy: węglowodory parafinowe (wazelina,  parafina, oleje mineralne), alkohole  polihydroksylowe (glikol propylenowy)  i tłuszczowe (cetylowy, stearylowy, lanolinowy),  sterole, woski, kwasy tłuszczowe  (stearynowy, lanolinowy), estry woskowe  (lanolina) oraz fosfolipidy (lecytyna). 

Humektanty (higroskopijne substancje  nawilżające) są ważnymi składnikami  emolientów. Ich zadanie polega na  absorbcji i wiązaniu wody z otoczenia,  którą utrzymują w warstwie rogowej  naskórka. Ponadto przyciągają one cząsteczki  wody z głębszych warstw naskórka.  Powoduje to odnowienie napięcia  skóry i poprawia stopień jej nawilżenia.  Humektantami, które najczęściej się  stosuje, są: mocznik (2–5%), gliceryna  (2–10%), kwas mlekowy i mleczany, kwas  hialuronowy, hydroksykwasy, sorbitol  oraz glikol propylenowy. 

W wielu chorobach skóry zaburzona zostaje  struktura bariery naskórka. Dlatego  ważne jest uzupełnianie fizjologicznych  lipidów naskórka, które regulują prawidłowe  różnicowanie komórek warstwy rogowej.  Substancje te utrzymują prawidłowe  nawilżenie i integralność bariery  naskórka, co wpływa na elastyczność  skóry. Dodatkowo łagodzą podrażnie-  nia, regenerują oraz odżywiają skórę, wzmacniają barierę  ochronną i ograniczają rozwój chorobotwórczych  mikroorganizmów. Substancjami należącymi do grupy  uzupełniających lipidy należą: nienasycone kwasy tłuszczowe,  skwaleny, fosfolipidy, strerole i cholesterol. Naturalne  oleje (np. macadamia, arganowy, z awokado,  konopny, z ogórecznika) dostarczają skórze niezbędnych  nienasyconych kwasów tłuszczowych. 

Emolienty w zależności od kondycji skóry i jej indywidualnych  potrzeb, a także wieku pacjenta mogą zawierać  dodatkowe substancje aktywne o właściwościach: przeciwstarzeniowych  (kolagen, kwas hialuronowy, retinol, witaminy),  przeciwświądowych (kamfora, mentol, lidokaina),  immunostymulujących (beta-glukan). Ponadto w skład  emolientów mogą wchodzić filtry przeciwsłoneczne oraz  substancje, które redukują biofilm bakteryjny. W składzie  emolientów nie ma parabenów, sztucznych barwników,  substancji zapachowych oraz spieniających, które mogą  działać drażniąco na skórę. Ich wyeliminowanie zminimalizowało  występowanie działań niepożądanych. 

Jak działają emolienty? 

Emolienty tworzą na powierzchni naskórka cienką warstwę,  które chroni przed szkodliwym działaniem czynników  środowiskowych oraz nadmierną utratą wody.  Wspomagają absorbcję cząsteczek wody i jej wiązanie  wewnątrz warstwy rogowej. Eliminują nieprzyjemne  uczucie napięcia, uelastyczniają i natłuszczają skórę.  Są zalecane w wspomaganiu leczenia wielu schorzeń,  które powodują nadmierne wysuszanie skóry np. łuszczyca,  atopowe zapalenie skóry. Składniki preparatów  emoliencyjnych łagodzą stany zapalne, świąd i podrażniania  oraz przyspieszaja gojenie się ran, które powstają  na skutek drapania. Zmniejszają również szorstkość skóry,  odbudowują i przywracają prawidłowe funkcjonowanie  bariery naskórka. 

Kto może stosować emolienty? 

Emolienty są szczególnie zalecane dla osób w każdym  wieku, których skóra jest skłonna do podrażnień, wrażliwa  i nadmiernie wysuszona i szorstka. Należy je stosować  w przypadku określonych problemów dermatologicznych.  Pomocne są w łagodzeniu atopowego zapalenia  skóry oraz innych chorób, które objawiają się podrażnieniem  i suchością skóry. Dzięki głębokiemu nawilżeniu  i natłuszczeniu skóry łagodzą podrażniania i świąd.  Zapobiega to powstawaniu kolejnych zmian skórnych  spowodowanych drapaniem. 

Ze względu na łagodne działanie emolienty są idealne do  pielęgnacji wrażliwej skóry niemowląt już od urodzenia.  Nie powodują podrażnień ani alergii. Stworzona przez  emolient warstwa ochronna, na delikatnej skórze dziecka  nawilża i natłuszcza ją oraz chroni przed szkodliwym  działaniem czynników zewnętrznych (zanieczyszczeń, promieniu  UV czy drobnoustrojów). Regularne stosowanie  emolientów u małych dzieci zmniejsza ryzyko rozwoju  atopowego zapalenia skóry oraz chroni skórę przed reakcjami  alergicznymi. 

Źródło: Świat farmacji, 5/2020
Autor: dr n. farm. Anna Nowicka-Zuchowska 

24 maja, 2020 powrót