Inozyna – lek przeciwwirusowy i immunostymulujący

Inozyna jest lekiem, który wykazuje działanie przeciwwirusowe oraz immunostymulujące. Do 2014 roku preparaty z inozyną były dostępne wyłącznie na receptę. Może być stosowana zarówno u dorosłych, jak i u dzieci powyżej 1. roku życia. Inozyna jest skuteczna w leczeniu infekcji wirusowych oraz w zwalczaniu opryszczki.

Wirusy są patogenami, które mogą się namnażać tylko w żywej komórce, wykorzystując w tym celu układ enzymatyczny komórki gospodarza. Wirusy nie mają zdolności wytwarzania energii i biosyntezy białka. Od komórek innych drobnoustrojów różnią się obecnością tylko jednego rodzaju kwasu nukleinowego – DNA lub RNA. Kwasy te otoczone są kapsydem – osłoną ochronną zbudowaną z lipidów i glikoprotein. Mają do dyspozycji jedynie podstawowe enzymy.

Infekcja i rozwój wirusów przebiegają w kilku fazach. Pierwsza to adsorpcja wirusa na powierzchni komórki. W tym stadium infekcji aktywną rolę spełniają glikoproteidy – neuraminidazy. Druga faza to penetracja wirusa do wnętrza komórki po odrzuceniu osłony wirusa i uwolnienie wirusowego kwasu nukleinowego. Trzecia faza obejmuje replikację wirusowego DNA lub RNA. W pierwszej kolejności tworzą się enzymy potrzebne do biosyntezy kwasów nukleinowych – polimerazy DNA zależne od DNA u wirusów DNA lub polimerazy RNA u wirusów RNA. W przypadku retrowirusów replikacja wirusowego RNA przebiega poprzez DNA – umożliwia to polimeraza DNA zależna od RNA (odwrotna transkryptaza). Następuje w dalszych etapach synteza podjednostek białkowych otoczki i ich składanie oraz upakowanie kwasu nukleinowego w nowe cząsteczki wirusa. Ostatnią fazą jest uwolnienie powstałych wirionów z komórki, co jest jednoznaczne z jej zniszczeniem.

Uzależnienie prawidłowego rozwoju wirusa od różnych warunków stwarza możliwość dużej liczby punktów uchwytu działania leków przeciwwirusowych.

Mogą one:

• bezpośrednio unieczynniać wirusa przed adhezją i wniknięciem do wnętrza komórki,
• hamować jego zdolność wiązania się z receptorami znajdującymi się na powierzchni komórek, a tym samym utrudniać jego przenikanie w głąb komórki,
• zapobiegać inkorporacji wirusowego DNA do genomu gospodarza, utrudniając transkrypcję i translację wirusowego mRNA i białek,
• zakłócać proces uwalniania wirusów.

Leczenie chorób wirusowych stanowi prawdziwe wyzwanie dla współczesnej medycyny. Jest to spowodowane m.in. dużą skłonnością wirusów do mutacji, posiadaniem właściwości onkogennych, występowaniem mało swoistych objawów klinicznych pojawiających się pod koniec okresu namnażania wirusów, z nadkażeń bakteryjnych u zainfekowanych osób. Leczenie infekcji wirusowej jest trudne, podstawową trudnością uzyskania przez lek właściwego działania przeciwwirusowego jest fakt, że wirusy rozwijają się tylko w komórce gospodarza i łączą z nią swój metabolizm. Większość metod leczenia polega na ograniczeniu dalszego rozwoju infekcji. Zakażenia mogą nawracać (latencja) lub też ujawniać się po bardzo długim czasie.

Co to jest inozyna?

Inozyna jest to lek, dostępny w dwóch postaciach – tabletek oraz syropu. Może być podawana zarówno dorosłym, jak i dzieciom powyżej 1. roku życia. Forma leku jest dostosowana do potrzeb pacjenta. Jest to lek dostępny bez recepty, jednak przed rozpoczęciem kuracji, warto skonsultować się z lekarzem czy zasięgnąć porady farmaceuty. Głównym wskazaniem do stosowania są infekcje wirusowe oraz leczenie opryszczki.

Pod względem chemicznym jest to pochodna puryny, czyli związku, który wchodzi w skład kwasów nukleinowych – RNA i DNA. Inozyna wykazuje działanie przeciwwirusowe oraz immunostymulujące. Pobudza organizm do obrony przez wirusami oraz wspomaga układ immunologiczny. Aktywność układu odpornościowego wynika z pobudzenia odpowiedzi immunologicznej zakażonego organizmu. Inozyna wpływa na dojrzewanie, różnicowanie, a także aktywność komórek odpornościowych. Pobudza limfocyty oraz wpływa na ich dojrzewanie. Dodatkowo stymuluje makrofagi oraz komórki NK. Ponadto inozyna zwiększa poziom przeciwciał oraz cytokin, odpowiedzialnych za likwidację czynników wywołujących chorobę. Wyniki badań wykazały, że inozyna wpływa bezpośrednio na same wirusy. Hamuje rozwój ich materiału genetycznego, przez co zmniejsza ilość cząstek wirusa. Wzmacnia i wspomaga cały organizm do walki z infekcją (przeziębieniem czy grypą). Inozyna po podaniu doustnym dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Następnie ulega metabolizmowi w wątrobie. Jej okres półtrwania wynosi 50 minut. Jest wydalana przez nerki, w niewielkim stopniu w postaci niezmienionej.

Wskazania do stosowania inozyny

Inozyna jako lek przeciwwirusowy może być włączona do postępowania profilaktycznego (stymulacja układu odpornościowego), jak również do farmakoterapii rozwijających się infekcji wirusowych, wywołanych przez różne czynniki etiologiczne. Znalazła zastosowanie przede wszystkim w przypadku infekcji wirusowych:

• zakażeń skóry oraz błon śluzowych spowodowanych wirusem opryszczki zwykłej (Herpes simplex virus) typu I (opryszczka wargowa) oraz typu II (opryszczka okolic intymnych),
• wirusów wywołujących przeziębienie i grypę,
• wirusów ospy wietrznej i półpaśca,

a także

• podostrego stwardniającego zapalenia mózgu, które jest powikłaniem odry.

Co niezwykle istotne, lek ten działa na każdym etapie rozwoju zakażenia i skutecznie wspomaga organizm do walki z infekcją. Dzięki aktywności przeciwwirusowej nie tylko hamuje namnażanie patogenów, ale również stymuluje układ odpornościowy organizmu gospodarza. W ten sposób zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju choroby. Z tego też względu inozyna jest również zalecana dla osób o obniżonej odporności, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym – okresie zwiększonej zachorowalności na grypę i przeziębienie. Dawki leku muszą być dostosowanie nie tylko do masy ciała pacjenta, ale przede wszystkim do rodzaju choroby. Tabletki można rozkruszać, wówczas należy je popijać dużą ilością wody. W przypadku dzieci zalecana jest w postaci syropu.

Czas stosowania inozyny przeważnie wynosi od 5 do 14 dni. Zaleca się aplikację tego leku jeszcze przez jeden lub dwa dni po ustąpieniu objawów infekcji. Jednak należy pamiętać, że decyzję o wydłużeniu terapii lub zwiększeniu dawki leku powinien podjąć lekarz.

Przeciwwskazania do stosowania inozyny

Głównym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na substancję czynną lub inną z substancji pomocniczych oraz alergia. Alergia może objawiać się wysypką na skórze, świądem oraz obrzękiem w obrębie twarzy, gardła i jamy ustnej, któremu mogą towarzyszyć trudności w oddychaniu. Inozyny nie należy podawać chorym z dną moczanową oraz w momencie wystąpienia zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi (aby zapobiec dalszemu wzrostowi tego wskaźnika). Należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem kuracji inozyną poinformować lekarza lub farmaceutę o stosowaniu allopurynolu i innych leków na dnę moczanową, jak również leków moczopędnych, immunosupresyjnych lub stosowanych w leczeniu AIDS. Inozyna jest również przeciwskazana dla kobiet w ciąży oraz matek karmiących.

Skutki uboczne stosowania inozyny

Inozyna często powoduje nasilenie aktywności enzymów wątrobowych oraz zwiększenie stężenia azotu mocznikowego we krwi. Dodatkowo u niektórych pacjentów w trakcie stosowania zaobserwowano niegroźne objawy:

• bóle brzucha,
• wymioty,
• nudności,
• bóle stawów.

Autor: dr n. farm. Anna Nowicka-Zuchowska
Źródło: Świat farmacji, 01/2021