Jak dbać na co dzień o oczy?

Oko jest narządem bardzo wrażliwym na wpływy środowiska  zewnętrznego i łatwo ulega podrażnieniu. Higiena  narządu wzroku polega właśnie na ochronie przed czynnikami  środowiskowymi oraz nawilżaniu narządu wzroku  tak, aby zapewnić mu optymalny poziom filmu łzowego. 

Zmysł wzroku to najbardziej efektywny  ze wszystkich pięciu naszych zmysłów.  Za jego pośrednictwem odbieramy  niemal 80% informacji z otoczenia.  Oko jest niezwykle zapracowanym narządem,  ale też najczęściej przez nas  zapominanym. Wzrok jest radarem do  poruszania się w przestrzeni, czuwa  nad naszym bezpieczeństwem. Stanowi  nieocenioną pomoc przy wykonywaniu  codziennych czynności, kontroluje ich  przebieg i efekt. Ma olbrzymie znaczenie  w nawiązywaniu i podtrzymywaniu  kontaktów z innymi ludźmi. Rejestruje  znaczną część komunikatów pozawerbalnych.  Wzrok jest także źródłem wielu  przyjemnych przeżyć. Pozwala cieszyć  się pięknem, sztuką, naturą. Dodatkowo,  jeśli zmysł smaku, zapachu czy słuchu  przestają prawidłowo funkcjonować,  to właśnie wzrok chroni nas przed różnego  rodzaju niebezpieczeństwami.  Jednocześnie właśnie o kondycję oczu  dbamy najmniej. 

W celu ochrony narządu wzroku zalecane  są działania profilaktyczne, takie jak odpowiednie  nawilżanie spojówki i rogówki.  Oczy należy przemywać raz na jakiś czas,  zwłaszcza jeżeli wykonujemy wielogodzinną  pracę przy komputerze, jesteśmy  narażeni na zanieczyszczenia powietrza  w miejscu pracy bądź długotrwale przebywamy  w pomieszczeniach o niskiej  wilgotności powietrza. Do przemywania  można używać soli fizjologicznej, odwaru  z rumianku lub świetlika, ewentualnie  naparu z herbaty albo kropli dostępnych  bez recepty. W razie problemów z wysychaniem  oczu należy stosować krople  nawilżające do oczu, w lekkich stanach  zapalnych – przeciwzapalne, zwykle na  bazie kortykosteroidów. 

Ważnym elementem higieny oczu  jest również dostarczanie organizmowi  optymalnej ilości płynów, dbanie  o poziom wilgotności powietrza w pomieszczeniach  (np. poprzez stosowanie  nawilżaczy powietrza), przebywanie  na świeżym powietrzu, używanie okularów  ochronnych podczas pływania,  uprawianie sportów oraz różnych form  aktywności fizycznej, unikanie sztucznego,  oślepiającego światła oraz organizacja  stanowiska pracy zgodnie  z zasadami ergonomii. 

Dobre oświetlenie – warunek  prawidłowego funkcjonowania oczu 

Oczy funkcjonują prawidłowo tylko we  właściwym oświetleniu. Zbyt jasne światło  (np. słońce) może zniszczyć komórki  światłoczułe, dlatego w słoneczny dzień  należy nosić okulary przeciwsłoneczne  z filtrem UV. Nie należy wpatrywać  się w słońce, ani nawet w palącą się  żarówkę. 

Zbyt słabe oświetlenie również działa  niekorzystnie, przyczynia się bowiem  do powstawania wad wzroku. Komórki  światłoczułe przyzwyczajają się do słabego  światła, więc zmiana jego intensywności  może uszkodzić siatkówkę. Na  oczy źle wpływa również długotrwałe  wpatrywanie się w przedmioty leżące  blisko. Dlatego podczas długiego czytania,  warto co jakiś czas oderwać wzrok  od książki i popatrzeć w dal. Spowoduje  to rozluźnienie mięśni regulujących  kształt soczewki. 

Higiena pracy przy komputerze 

Warto zapoznać się z zasadami higieny  otoczenia i przepisami związanymi z pracą  przy komputerze zawartymi w polskich  normach oraz zarządzeniach SANEPID-u: 

• odległość od monitora osoby pracującej przy komputerze musi wynosić około 70 cm, 
• odległość tyłu monitora od następnej osoby nie może być mniejsza niż 130 cm,
• minimalna powierzchnia przypadająca na jedno stanowisko komputerowe określona jest na 6 m kw., 
• natężenie światła w pomieszczeniu, gdzie znajdują się komputery, nie może być mniejsze niż 500 lx, a w  przypadku, gdy przy komputerach  pracują osoby starsze – nawet powyżej  750 lx.

Oznacza to, zgodnie z zasadą  1:3, że natężenie światła mierzone  na powierzchni monitora nie może  być mniejsze niż 180 lx, a dla osób  starszych 250 lx. Światło to musi być  rozproszone – nie punktowe, 

• monitor nie powinien stać na tle okna, a niezależnie od tego zaleca się stosowanie żaluzji okiennych, 
• zaleca się takie usytuowanie monitora, aby jego górny brzeg znajdował się poniżej poziomu oczu, 
• obraz na ekranie powinien być ostry, kontrastowy i stabilny, na ekranie nie powinny być widoczne żadne odblaski  (ograniczają je m.in.: osłonięte okna,  odpowiednio ustawione monitory,  tj. równolegle do linii okien – bokiem,  oprawy rozpraszające światło). 

W naturalnych warunkach oko zmienia  obiekty, skupiając wzrok raz na przedmiotach  bliskich, raz na odległych, a praca  przy komputerze powoduje, że wzrok skupiony  jest przez długi okres czasu w stałej  odległości i rzadko ma możliwość jej zmiany.  Prowadzi to do zwiotczenia mięśni gałki  ocznej, a co za tym idzie – do problemów  z akomodacją i do pogorszenia wzroku.  Właśnie z tego powodu bardzo ważne  jest robienie krótkich, ale dość częstych  przerw podczas pracy przy komputerze  – nie rzadziej niż co dwie godziny. Wystarczy  odejść od komputera na 5–15 minut,  wyjrzeć przez okno i popatrzeć na bliskie  i dalekie obiekty. 

Mruganie – nawilżanie oka 

Istotną rzeczą jest też sprawa nawilżenia  rogówki oka. Rogówka nawilżana  jest w sposób naturalny podczas mrugania.  Podczas pracy przy komputerze  natomiast, użytkownik przenosi wzrok  z monitora na klawiaturę i z powrotem,  wykonując przy tym niewielkie, mimowolne  ruchy powiekami. Efektem tak  rzadkiego mrugania powiekami jest  wysuszanie dolnej części oka, które  doprowadzić może do zespołu suchego  oka. Warto więc podczas przerw  w pracy mrugać wielokrotnie, co może  zapobiec temu schorzeniu. Ważne jest  również, aby osoby pracujące przed  komputerem w okularach, zaopatrzyły  się w szkła z antyrefleksem. 

Elementem higieny narządu wzroku,  co warto podkreślić, jest też okresowe  badanie wzroku w celu określenia  ewentualnej wady i zastosowania szkieł  korekcyjnych. Nie powinno się lekceważyć  najmniejszych oznak wad wzroku.  Warto pamiętać, że okulary lub soczewki  kontaktowe nie tylko korygują wadę,  ale także zapobiegają jej pogłębianiu. 

Gimnastyka oczu 

Gimnastyka doskonale relaksuje mięśnie  narządu wzroku, poprawia nawilżenie  gałki ocznej i poprawia widzenie,  zwłaszcza podczas długotrwałej pracy  przy komputerze. Oto przykładowe ćwiczenia  – staraj się poruszać wyłącznie  oczami, a nie głową. Ruchy powinny  być szybkie, a wzrok powinien sięgać  jak najdalej. 

1. Najpierw ruchy w poziomie – popatrz w lewo, później w prawo i z powrotem w lewo (10 razy). 
2. Następnie ruchy w pionie – popatrz w górę, a później na dół i z powrotem (10 razy). 
3. Teraz ruchy po skosie – zacznij od górnego rogu i przesuwaj wzrok do przeciwległego rogu dolnego (5 razy)  i z powrotem. Następnie zacznij od  drugiego górnego rogu i przesuwaj  wzrok do przeciwległego rogu dolnego  (5 razy) i z powrotem. 
4. Ruchy po okręgu – popatrz do góry i przesuwaj swój wzrok w prawo, później w dół, w lewo i do góry (3 razy)  i z powrotem. Staraj się, by ruch był  płynny. Wyobraź sobie, że wzrokiem  chcesz narysować duże koło. 
5. Ruchy po „ósemce” – staraj się wzrokiem narysować największą ósemkę jaką potrafisz, najpierw w jedną stronę  (3 razy), potem w drugą. Możesz  pomóc sobie, używając wysuniętego  przed siebie kciuka jako wskaźnika. 
6. Na sam koniec wykonaj ruchy w linii prostej przed siebie – wyciągnij przed siebie rękę z wysuniętym palcem  wskazującym. Wzrok skup na palcu,  którym dotknij czubka własnego nosa,  a następnie oddal palec w kierunku  na wprost przed siebie. 

Palming 

Palms to po angielsku dłonie, a palming  polega na zasłanianiu oczu swoimi dłońmi.  Aby prawidłowo wykonać ćwiczenie,  musisz na początku rozgrzać dłonie,  pocierając je, jedna o drugą przez ok.  30–40 sekund. Następnie usiądź wygodnie,  oprzyj się i spleć dłonie. Zamknij  teraz oczy i zakryj je dłońmi. Dłonie nie  mogą dotykać bezpośrednio oczu, ale  opierać się o czoło i ogrzewać gałki oczne  swoim ciepłem i promieniowaniem.  W takiej pozycji pozostań przez chwilę  (do kilku minut) i odprężaj się.

Autor:  dr n. farm. Anna Gajos 
Źródło: Świat farmacji, 10/2020