Miód jest dobry na wszystko

Miód już od dawna był cenionym specjałem polskiej kuchni. Ze względu na jego zbawienne właściwości prozdrowotne, warto zastanowić się, czy spożywamy go dostatecznie często.

Według definicji miód to naturalna, słodka substancja produkowana przez pszczoły z gatunku Apis mellifera z nektaru roślin, wydzielin żywych części roślin lub wydzielin owadów wysysających żywe części roślin. Substancja jest zbierana przez owady, a następnie przerabiana poprzez łączenie ze specyficznymi surowcami, odwadniana, gromadzona i pozostawiana w plastrach miodu, gdzie dojrzewa.

Wyróżnia się:

• miód nektarowy pochodzący z jednej określonej rośliny (miód odmianowy) lub wielu roślin kwitnących w tym samym czasie (wielokwiatowy),
• miód spadziowy uzyskiwany ze spadzi liściastej bądź iglastej.

Głównymi składnikami miodu są cukry – fruktoza i glukoza, występują również enzymy (m.in. inwertaza, katalaza, peroksydaza), kwasy organiczne w ilości od kilku do kilkunastu rodzajów (kwas mlekowy, jabłkowy, cytrynowy, octowy, szczawiowy), witaminy (A, B1, B2, B6, B12, C, kwas foliowy, pantotenowy, biotyna), aminokwasy (prolina stanowi 50–80 proc. wszystkich aminokwasów, cholina wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu krążenia, acetylocholina jest neuroprzekaźnikiem), makro i mikroelementy: magnez, żelazo, wapń, mangan, kobalt, potas, fosfor, olejki eteryczne, barwniki.

Miód jest bogatym źródłem korzystnych dla zdrowia przeciwutleniaczy (im ciemniejsza barwa miodu, tym miód bogatszy w antyoksydanty usuwające wolne rodniki) oraz substancji o działaniu przeciwbakteryjnym.

W zależności od dominującego składnika zbieranego przez pszczoły w danym rejonie kraju lub okresie roku, wyróżniamy m.in. miód:

• wielokwiatowy,
• lipowy,
• gryczany,
• rzepakowy,
• spadziowy.

Każda z odmian charakteryzuję się oczywiście nieco innym smakiem i aromatem, ale co najważniejsze, także innym wpływem na ludzki organizm. Wspólne właściwości wszystkich rodzajów miodu wynikają z obecności stałych substancji, zawartych w każdym z nich. Na różnice odmian wpływają natomiast inne ich proporcje i obecność dodatkowych składników.
Miód gryczany jest polecany w przypadku niedoborów żelaza. Z kolei lipowy zaleca się osobom o obniżonej odporności, które często zapadają na przeziębienie i grypę. Miód rzepakowy jest remedium na problemy z wątrobą. Jednym z najbardziej wartościowych miodów na świecie jest miód manuka. Jest on produkowany przez pszczoły z nektaru krzewów drzewa herbacianego (krzew Manuka), które rośną w Australii oraz Nowej Zelandii. Miód manuka pomaga w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych i anginy. Charakteryzuje się silnym działaniem przeciwbakteryjnym, dzięki zawartemu w nim metyloglioksalowi (MGO). Hamuje rozwój różnych szczepów bakterii – gronkowców, paciorkowców czy Helicobacter pylori. Metyloglioksal znajduje się również w naszych rodzimych miodach (gryczanym czy lipowym), jednak jego zawartość w manuce jest znacznie większa (od 100 do 500 mg/kg miodu), a im wyższe stężenie MGO, tym miód działa silniej przeciwbakteryjnie.

Najczęstszym leczniczym zastosowaniem każdej odmiany miodu są choroby przeziębieniowe. Jego spożywanie daje efekt przeciwdrobnoustrojowy, co zawdzięczamy obecności wolnych rodników – większość mikroorganizmów ginie w kontakcie z wolnymi rodnikami. Wśród naturalnych mechanizmów odpowiedzi przeciwdrobnoustrojowej zainfekowanego organizmu znajdują się granulocyty obojętnochłonne (czyli neutrofile), które także wytwarzają wolne rodniki w celu niszczenia bakterii. Twórcy zaawansowanych metod miodolecznictwa, polecają nie tylko picie miodu w przypadku infekcji, ale nawet sporządzanie 5% płukanki miodnej w letniej wodzie do odkażania gardła. Co więcej, miód, jako substancja silnie chłonąca wodę (higroskopijna) i zawierająca intensywne olejki eteryczne, aktywuje specyficzny rodzaj receptorów w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych. Na skutek ich pobudzenia, zmniejsza się lepkość wydzieliny gruczołów śluzowych, co ułatwia odkrztuszanie i tym samym usuwanie czynników prozapalnych.

Znany jest także pozytywny wpływ miodu na choroby układu krążenia. Acetylocholina, będąca naturalną wydzieliną pszczelich gruczołów, zwiększa siłę skurczu serca, działa zatem intotropowo dodatnio, co ma korzystny wpływ w przebiegu niewydolności tego narządu. Poprawa sprawności prawej komory serca skutkuje zmniejszeniem obrzęków pochodzenia sercowego w niewydolności krążenia. Im lepsza zaś praca lewej komory, tym lepsze ukrwienie i dotlenienie tkanek. Jest to szczególnie istotne dla ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu i rdzenia kręgowego oraz nerek, bowiem narządy te, wymagają znacznej podaży tlenu. Działanie naskurczowe miodu na mięsień sercowy nie prowadzi przy tym do wzrostu ciśnienia tętniczego, co jest niezwykle korzystne. Wynika to z przeważającego bezpośredniego wpływu rozkurczającego składników miodu na mięśniówkę tętnic (tzw. działanie wazodilatacyjne). W konsekwencji ciśnienie krwi łagodnie się obniża, zmniejsza się zatem progresja miażdżycy i ryzyko jej powikłań. Ponadto rozszerzenie tętnic wieńcowych zmniejsza natężenie objawów choroby niedokrwiennej serca i prowadzi do rzadszych epizodów dławicy piersiowej.

Do układów organizmu, które czerpią korzyści ze spożywania miodu można niewątpliwie zaliczyć układ pokarmowy. Miód pomaga w gojeniu nadżerek przełyku, tak częstych w chorobie refleksowej, której manifestacją jest dokuczliwa zgaga. Ubytki w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy nazywane wrzodami, szybciej się goją pod wpływem miodu, a ponadto ma on wpływ na egzystencję bakterii – Helicobacter pylori, która jest najczęstszą przyczyną rozwoju tej choroby. Podobnie jak w przypadku oskrzeli miód zwiększa wydzielane gruczołów układu trawiennego. To działanie manifestuje się zarówno w błonie śluzowej przewodu pokarmowego, jak i w wątrobie, którą stymuluje do wydzielania żółci. Ten ostatni efekt, może okazać się jednak niekorzystny w przypadku osób z kamicą pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, gdyż może prowadzić do zaostrzenia objawów, z kolką żółciową włącznie.

Miód wzmaga także perystaltykę jelit. Prowadzi to do zwiększenia przemiany materii i finalnie ułatwia wypróżnienia. Ważny jest jednak stosunek spożytego miodu do płynów. Należy pamiętać, że jest on substancją silne wiążącą wodę i wchłaniany przez jelita niejako zabiera ją ze sobą do układu krwionośnego. Może to prowadzić, do wzrostu spoistości stolca, co przy wzmożonej perystaltyce będzie dawało nieprzyjemne zaparcia i wzdęcia. Jednocześnie poprzez zwiększone wchłanianie wody w przewodzie pokarmowym i efekt przeciwdrobnoustrojowy miód doskonale nadaje się do leczenia biegunek.

Warto również pamiętać, że zawarte w miodzie cukry proste do doskonałe źródło energii. Łyżeczka miodu trzymana przez kilkanaście sekund w jamie ustnej może się okazać świetną receptą na zmęczenie. Tę metodę stosują niektórzy sportowcy, zarówno przed, w trakcie, jak i po treningu.

Miód – znany i ceniony od wieków dar natury. Nie mylili się ci, którzy zalecali go w celach leczniczych zanim medycyna zaczęła opierać się na faktach naukowych. Dziś dzięki nowoczesnej technologii udało się potwierdzić wiele ze starych twierdzeń dotyczących miodu. W codziennej praktyce, warto zamienić słodzenie cukrem ciepłych napojów, np. herbaty, na stosowanie miodu. Nie należy jednak tego robić zaraz po zaparzeniu wrzątkiem, ponieważ w bardzo wysokiej temperaturze miód traci większość z cennych właściwości.

Autor: lek. Marcin Ojrzanowski

Źródło: Świat farmacji, 01/2021