Suplementy diety – wspomaganie naturalnej odporności

Odporność to zespół różnych barier i mechanizmów działających  w organizmie człowieka, dzięki którym możliwa jest  obrona przed przynoszącymi choroby patogenami. Obronę  zapewniają naturalne bariery, takie jak skóra, śluzówki, ale  również odruchy, jak kichanie, kaszel, łzawienie, biegunka. 

Odpornością nabytą określamy mechanizmy  obronne względem antygenu,  uzyskane w trakcie życia człowieka.  Odporność nabytą dzielimy na bierną  i czynną. Odporność bierna powstaje  w wyniku przejścia przeciwciał z organizmu  matki do organizmu płodu lub  w sposób sztuczny w wyniku podania  surowicy. Odporność czynną nabywamy  w sposób naturalny w wyniku przebytych  chorób zakaźnych lub w sposób  sztuczny poprzez szczepienia. 

W okresie jesienno-zimowo-wiosennym  wskutek niekorzystnych warunków obniża  się działanie układu odpornościowego,  co spowodowane jest: 

• niedostosowaniem ubioru do pogody,
• niedotlenieniem wynikającym z siedzącego stylu życia,
• przemęczeniem,
• zbyt krótkim czasem snu,
• nieprawidłowym odżywianiem (np. brak witamin),
• infekcjami.

Czynniki te prowadzą do zaburzeń fizjologicznych  ustroju, a w dalszym czasie  do obniżenia odporności. 

Bardzo duży wpływ na odporność  organizmu ma krew i narządy krwiotwórcze.  Skóra i komórki wyścielające  układy: oddechowy, pokarmowy oraz  moczowo-płciowy tworzą barierę dla  drobnoustrojów. Jeżeli jednak czynniki  chorobotwórcze przenikną przez miejsce,  w którym ciało jest uszkodzone, wówczas  do akcji wkraczają komórki układu odpornościowego.  Rozpoznają one ciała  obce i rozwija się odpowiedź immunologiczna,  w wyniku której drobnoustroje  są neutralizowane i niszczone. Jeżeli  jest to powtórne zakażenie tym samym  czynnikiem chorobotwórczym, to układ  reaguje się szybciej niż poprzednio – jest  to tzw. odporność nabyta, czyli wtórna  odpowiedź immunologiczna. Swoistość  i różnorodność odpowiedzi oraz pamięć  immunologiczna są kluczowymi cechami  odporności nabytej. Mechanizmy  odporności nabytej i wrodzonej są ze  sobą nierozerwalnie związane. 

Odporność organizmu podnosimy poprzez: 

• hartowanie ciała (zimny prysznic, sauna),
• prowadzenie zdrowego trybu życia (dużo ruchu, świeże powietrze, urozmaicone posiłki bogate w witaminy,  itp.), 
• spożywanie owoców, owoców mrożonych, warzyw, chudego nabiału,
• urozmaicanie diety o makro- i mikroelementy,
• spożywanie dużej ilości płynów (wody mineralne, naturalne soki, herbaty ziołowe wzbogacone we flawonoidy), 
• niepalenie papierosów i ograniczenie picia alkoholu,
• karmienie niemowlęcia piersią (wraz z mlekiem dziecko przyjmuje przeciwciała odpornościowe matki, co chroni  je przed infekcjami), 
• przyjmowanie dostępnych w aptece suplementów diety, które pobudzają niespecyficzną odporność organizmu. 

Preparaty korzystnie wpływające na  układ immunologiczny powinny być  stosowane zwłaszcza przez: 

• kobiety ciężarne i karmiące,
• noworodki i dzieci,
• palaczy,
• alkoholików,
• wegetarian i osoby na diecie.

Z suplementów diety znacznie częściej  korzystają kobiety niż mężczyźni. Najchętniej  spożywają je osoby młode,  do 24. roku życia oraz osoby powyżej  65. roku życia. 

Probiotyki to naturalne substancje lub  wyciągi roślinne, które silnie wspierają  i pobudzają do działania układ immunologiczny  organizmu, nie niszcząc  przy tym naturalnej, „przyjaznej” flory  bakteryjnej oraz nie powodując skutków  ubocznych. Bakterie probiotyczne  są w stanie przetrwać w układzie trawiennym,  dotrzeć do jelit, osiedlić się  tam i przetrwać szereg dni, oddziałując  pozytywnie na funkcjonowanie układu  pokarmowego. Wypierają one bowiem  z przewodu pokarmowego inne, przeważnie  chorobotwórcze mikroorganizmy.  Aktywność antybakteryjna probiotyków  związana jest z wytwarzaniem przez nie  specyficznych substancji, wśród których  największe znaczenie ma kwas mlekowy.  Probiotyki, osadzone na ścianach  jelit tworzą barierę dla drobnoustrojów  chorobotwórczych, uniemożliwiając im  przedostawanie się do krwioobiegu.  Jednocześnie wygrywają z nimi walkę  o składniki odżywcze i receptory w ścianach  jelita grubego, tworząc dodatkowo  środowisko niesprzyjające ich rozwojowi.  W trudniejszych przypadkach probiotyki  mobilizują do walki układ odpornościowy,  pobudzając wytwarzanie przeciwciał. 

Prebiotyki zawierają węglowodany, pobudzające  wzrost pożytecznych szczepów  mikroorganizmów żyjących w jelicie.  Poprzez stosowanie prebiotyków można  sterować rozwojem dobroczynnych bakterii,  a tym samym hamować namnażanie  się bakterii szkodliwych, osłabiających  odporność organizmu. Z badań wynika,  że właściwości prebiotyczne mają inulina  i oligofruktoza, występujące w cykorii,  porach, karczochach, czosnku, szparagach,  cebuli oraz w bananach. Podobne  właściwości ma galaktoza, występująca  w zbożach – owsie i jęczmieniu oraz w roślinach  strączkowych. Udowodniono, że  prebiotyki w dużym stopniu przyczyniają  się do prawidłowego procesu dojrzewania  mózgu dziecka, zapobiegają namnażaniu  się chorobotwórczych bakterii  oraz pobudzają wzrost w jelicie grubym  dobrych bakterii, wzmacniających odporność  młodego organizmu. Prebiotyki  wykorzystywane są także przy produkcji  mleka modyfikowanego, które podawane  jest niemowlętom nie karmionym  mlekiem matki. 

Suplementy zawierające minerały chelatowe  gwarantują najwyższą przyswajalność  i biodostępność składników  mineralnych. Większość preparatów  występuje w postaci soli mineralnych,  które charakteryzują się znikomą przyswajalnością  przez organizm. W oparciu  o najnowsze technologie osłabia  się nadmierną aktywność minerałów  poprzez uwięzienie ich w specjalnych  „szczypcach’’ zbudowanych z aminokwasów.  Są to cząsteczki obojętne, odporne  na działanie innych składników  o przeciwnym ładunku elektrycznym.  Ich masa cząsteczkowa jest tak mała,  że swobodnie przechodzą przez ścianę  jelita. Proces chelatacji gwarantuje: 

• większą trwałość w trakcie procesów trawienia,
• przedłużenie działania,
• stałe wchłanianie się składników do organizmu, zapewniając odpowiedni ich poziom przez cały dzień (12–18  godzin). 

Wiązania chelatowe dostarczają do  komórki pożywienie i zabierają niepotrzebne  jej produkty przemiany materii,  a synergizm działania składników powoduje  silne ich przyswojenie. 

Rola witamin w prawidłowym funkcjonowaniu  organizmu, w tym układu odpornościowego  jest powszechnie znana.  Głównym ich źródłem powinna być  żywność lecz przy niewłaściwej diecie  i w sytuacjach infekcyjnych wskazana  jest dodatkowa suplementacja. Typowe  objawy związane z niedoborem jednej  witaminy występują jednak niezmiernie  rzadko. W związku z tym, zdaniem farmakologów,  wskazane jest podawanie  kilku witamin równocześnie i to najlepiej  razem ze związkami mineralnymi.  Wchłanianie makro- i mikroelementów  jest łatwiejsze wraz z równoczesnym podaniem  witaminy A i D, preparaty żelaza  należy podawać łącznie z witaminą C  i miedzią, natomiast witamina B6 powinna  być łączona z chromem. 

Witamina A, zwana retinolem, jest pochodną  karotenu. Wpływa m.in. na  podział komórek oraz prawidłowy stan  nabłonka. 

Witamina D nazywana jest witaminą  przeciwkrzywiczą. Warunkuje prawidłową  gospodarkę wapniową organizmu,  ponieważ ułatwia magazynowanie wapnia  w kościach i zębach. 

Witamina E, czyli tokoferol, jest antyoksydantem,  który chroni inne witaminy  przed utlenianiem oraz ułatwia usuwanie  wolnych rodników. 

Witamina K występuje w przyrodzie jako  witamina K1 (fitomenadion) i witamina  K2 (menachinon). Jest ona syntetyzowana  przez bakterie jelitowe w przewodzie  pokarmowym człowieka. Jej główna  rolą jest udział w tworzeniu czynników  krzepnięcia krwi (II, VII, IX, X). 

Witamina C, czyli kwas askorbinowy  – bierze udział w procesach oksydoredukcyjnych,  wpływa na funkcjonowanie  układu odpornościowego oraz  ma działanie odtruwające. Odgrywa  szczególną rolę w okresie przeziębienia  – zapobiega infekcjom wirusowym  i bakteryjnym oraz, co ważne, likwiduje  wolne rodniki, które tworzą się w trakcie  wielu chorób i mogą uszkadzać tkanki  organizmu. 

Witaminy B1, B2, B6, B12, kwas foliowy 
Witamina B1, czyli tiamina, wpływa m.in.  na prawidłową przemianę węglowodanów.  Bierze udział w procesie oddychania  tkankowego oraz prawidłowego  funkcjonowania układu nerwowego.  Witamina B2, ryboflawina, bierze udział  w przemianach żelaza oraz, podobnie  jak witamina B1, w przemianach węglowodanów.  Ponadto warunkuje prawidłowy  proces oddychania tkankowego.  Witamina B6, pirydoksyna, jest odpowiedzialna  w znacznej mierze za przemiany  białek w ustroju. Pełni znaczącą rolę  w procesach odpornościowych i krwiotwórczych  organizmu. Witamina B12,  cyjanokobalamina, odgrywa kluczową  rolę w syntezie kwasów nukleinowych,  krwinek czerwonych oraz w przemianie  tłuszczów i węglowodanów. Witamina  P, rutyna, chroni witaminę C przed utlenianiem  i działa z nią synergistycznie.  Ponadto uszczelnia drobne naczynia  krwionośne i zwiększa odporność w infekcjach.  Suplementy diety wpływające na podwyższenie  odporności organizmu to także  produkty naturalne pochodzenia roślinnego  lub zwierzęcego. Wśród roślin  wymienia się np. czosnek, który zawiera  allicynę, odpowiadającą za profilaktyczne  i terapeutyczne działanie tej rośliny.  Związki zawarte w czosnku efektywnie  niszczą drobnoustroje w drogach oddechowych,  moczowych, płucach i jamie  ustnej, a także hamują rozwój grzybów  pleśniowych i wspomagają pracę układu  odpornościowego. 

Suplementem diety o działaniu immunostymulującym  są również preparaty  pszczele. Mleczko pszczele zawiera  m.in.: witaminy, białka i aminokwasy  egzogenne, mikro- i makroelementy (K,  Ca, Fe, Mg), enzymy i hormony pszczele. 

Produkty zwierzęce natomiast to oleje  rybie, które uzupełniają codzienną dietę  w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe  (WNKT) omega-3 oraz witaminy  A, D i E. Nienasycone kwasy tłuszczowe  omega-3 wzmacniają system odpornościowy  organizmu. Olej z wątroby rekina  stanowi naturalne źródło: alkilogliceroli  (AKG), skwalenu i niezbędnych nienasyconych  kwasów tłuszczowych omega-3  (NNKT). AKG podnoszą aktywność i skuteczność  mechanizmów odpornościowych,  wpływają na poprawne funkcjonowanie  szpiku kostnego, stymulują wytwarzanie  czerwonych i białych krwinek oraz  biorą udział w przebiegu prawidłowego  procesu krzepnięcia krwi. Skwalen jest  bardzo silnym i cennym antyutleniaczem  o silnych właściwościach przeciwzapalnych  i ochronnych, aktywuje i koordynuje  pracę układu immunologicznego,  chroni organizm przed infekcjami. NNKT  omega-3 są konieczne do zapewnienia  prawidłowego przebiegu szeregu procesów  biochemicznych zachodzących  w organizmie człowieka, regulują przemianę  materii i przyspieszają leczenie  procesów zapalnych w organizmie.  Kwasy te nie są samoistnie wytwarzane  przez organizm. 

Autor: mgr farm. Dariusz Kuźnicki 
Źródło: Świat farmacji, 10/2020