Ziołowe leczenie bólu – czy to możliwe?

Świat roślin jest obecny w życiu człowieka od zawsze. Mogą one stanowić pożywienie, a także przynosić ulgę w cierpieniu. Zioła lecznicze znajdują dość szerokie zastosowanie. W obecnych czasach ziołolecznictwo staje się coraz bardziej popularną formą terapii.

Fitoterapia polega na wykorzystaniu ziół w różnych jednostkach chorobowych. Na rynku spotyka się coraz więcej leków pochodzenia roślinnego – ich zaletą jest łagodne działanie oraz brak toksyn.

Lek naturalny, który składa się głównie z roślin leczniczych bogatych w ciała czynne, stał się konkurencyjny w stosunku do substancji chemicznych. Leki syntetyczne sprawdzają się w nagłych przypadkach, wymagających natychmiastowej interwencji, natomiast leki ziołowe z powodzeniem mogą być wykorzystywane w leczeniu chorób o łagodniejszym przebiegu.

Powrót leków roślinnych do łask zawdzięczamy również rozwojowi nowatorskich technologii analitycznych, takich jak chromatografia czy spektrofotometria, poprzez które można określić skład poszczególnych roślin leczniczych.

Nowoczesne leki roślinne, jak wszystkie inne środki lecznicze, mają określoną dawkę i efekt terapeutyczny. Dla takich preparatów definiuje się także działania niepożądane, przeciwskazania oraz interakcje. W racjonalnej terapii lekiem roślinnym należy zastosować standaryzowany środek naturalny, który zapewni dostarczenie organizmowi ludzkiemu odpowiednią i rzeczywistą dawkę substancji aktywnie czynnych.

Leki naturalne z powodzeniem mogą być wykorzystywane w terapii różnego rodzaju bólu, przede wszystkim głowy oraz kostno-stawowych.

Środki ziołowe w leczeniu bólu mają dość okrojone znaczenie, ze względu na szeroką dostępność syntetycznych leków przeciwbólowych. Jednak mogą one stać się jednym z bardzo ważnych elementów terapii. Przewlekłe stosowanie chemicznych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych wywołuje chorobę wrzodową, zatrucie organizmu, niedokrwistość i wiele innych działań niepożądanych. Dlatego też coraz większą nadzieję pokłada się w lekach naturalnych. Ich działanie przeciwzapalne oraz przeciwbólowe jest niewiele słabsze, a w przewlekłym stosowaniu pozbawione są działań niepożądanych wywoływanych przez leki nieziołowe.

Wiedza dotycząca skuteczności ziół przekazywana jest z pokolenia na pokolenie; do dziś wykorzystujemy ją w terapii różnych dolegliwości. Współczesne badania naukowe coraz częściej podkreślają skuteczność działania roślinnych środków terapeutycznych.

Wierzba purpurowa

Głównym surowcem leczniczym jest kora wierzby purpurowej, chociaż do[1]puszcza się pozyskiwanie kory również z innych gatunków wierzb, np. wierzby białej czy wierzby kruchej. Wierzba purpurowa to najkorzystniejszy surowiec, ponieważ zawiera największą zawartość salicylanów. Zbiór kory odbywa się wiosną, przed wytworzeniem liści. Zbiera się ją z młodych, 2-, 3-letnich pędów i suszy w warunkach naturalnych. Działanie lecznicze kory wierzby wynika z obecności glikozydów fenolowych. Surowiec leczniczy wierzby purpurowej jest świetną alternatywą dla kwasu acetylosalicylowego, szczególnie w przypadku, gdy jego przyjmowanie nie jest wskazane, np.: u rekonwalescentów i osób w podeszłym wieku, u dzieci i młodzieży, u kobiet w ciąży, u osób z gastryczny[1]mi dolegliwościami. Salicyna, obecna wśród związków występujących w surowcu wierzby purpurowej, jest prolekiem, który w jelicie podczas enzymatycznej hydrolizy jest przekształcany w dobrze wchłaniającą się saligeninę, która po wchłonięciu zostaje utleniona do kwasu salicylowego. Wyciąg z kory wierzby ma szerokie zastosowanie lecznicze: schorzenia wirusowe (przeziębienie, grypa), układowe choroby tkanki łącznej (reumatoidalne zapalenie stawów), młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów i choroba Stilla w wieku dojrzałym, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba zwyrodnieniowa, gorączka reumatyczna, reumatyzm tkanek miękkich, jako środek przeciwbólowy w migrenie, zewnętrznie działa antyseptycznie i ściągająco, stosowana również w nadmiernej potliwości.

Bez czarny

Surowcami leczniczymi są kwiaty i owoce. Kwiaty zbiera się w maju i czerwcu (nie wolno ich suszyć na słońcu, ponieważ ciemnieją i tracą właściwości lecznicze), owoce natomiast zbiera się w sierpniu oraz we wrześniu. Najważniejsze substancje czynne występujące w surowcach leczniczych to: flawonoidy, glikozydy flawonolowe (m.in. rutyna), kwasy fenolokarbonowe (kwas kumarynowy, kawowy, ferulowy), cholina. Zastosowanie lecznicze bzu czarnego jest bardzo szerokie; ostatnio wykorzystywany jest chętnie jako środek na wzmocnienie odporności. Poza tym bez czarny bardzo dobrze działa przeciwgorączkowo oraz napotnie. Wykazuje działanie moczopędne, wykrztuśne, a także zewnętrznie przeciwzapalne.

Werbena pospolita

Surowiec leczniczy stanowi ziele, które bogate jest m.in. w glikozydy irydoidowe (werbelina i werbenina). Dzięki ich obecności werbena posiada doskonałe właściwości lecznicze zwalczające ból głowy. Dodatkowo listki posiadają charakterystyczny zapach, działający kojąco na stany migrenowe. Generalnie ma zastosowanie podczas przeziębienia i grypy, zwalcza katar – usuwa i rozpuszcza nadmiar śluzu, a także posiada zdolności lecznicze w zapaleniu błon śluzowych. Werbena może być stosowana przy ostrych i przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Substancje czynne zawarte w surowcu leczniczym pomagają zmniejszyć kaszel, nieżyt nosa i zatok, łagodzą objawy alergii. Stosowana w postaci toniku pobudza metabolizm i wzmacnia funkcje czynnościowe jelit. Zewnętrznie werbenę można stosować w przypadku stanów zapalnych skóry, w leczeniu ran i hemoroidów.

Lipa drobnolistna

Surowcem leczniczym są kwiatostany lipy, pozyskiwane podczas gorącej i suchej pogody poprzez obcinanie tylko kwitnących wierzchołków. Lipa posiada doskonałe zdolności przeciwzapalne, dzięki obecności związków śluzowych działających powlekająco, ochronnie, a także osłaniająco. Napary bardzo często stosowane są w stanach przeziębienia i grypy – wykorzystywane jest tutaj silne działanie napotne.

Rumianek pospolity

Koszyczki rumianku, stanowiące surowiec leczniczy rośliny, zbierane są w stanie suchym od maja do późnej jesieni. Najważniejsze związki czynne to chamazulen, kumaryny oraz związki flawonoidowe, które świadczą o bardzo szerokim wykorzystaniu tej rośliny. Działanie przeciwskurczowe to najpopularniejsze zastosowanie – rumianek korzystnie wpływa na mięśnie całego organizmu, umożliwiając ich rozluźnienie. Dlatego też z powodzeniem może być używany w stanach napięcia jamy brzusznej, bólach żołądka (szczególnie tych wynikających ze stresu), przynosi ulgę w bólach miesiączkowych. Napary z rumianku mogą być stosowane jako ogólny środek przeciwbólowy na migreny, bóle głowy, zęba, nerwobóle.

Mięta pieprzowa

Trudno zapomnieć o bardzo dobrze nam znanej mięcie pieprzowej, która doskonale sprawdza się w dolegliwościach żołądkowych, bólach brzucha, nudnościach czy wymiotach.

Również dziurawiec zwyczajny znalazł zastosowanie jako środek zwalczający skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego i wątroby.

Stosowanie ziół okazuje się skuteczne w walce z często nękającym nas bólem głowy, oczywiście pod warunkiem, że są one stosowane regularnie. Mięta, melisa oraz kozłek lekarski zmniejszają napięcie mięśni gładkich, więc łagodzą ból wynikający ze stresu, a także ze zmian spowodowanych zwyrodnieniem kręgosłupa. Poprawę krążenia mózgowego można uzyskać po zastosowaniu miłorzębu i złocienia maruna, które przynoszą ulgę podczas migreny oraz w bólu spowodowanym niedotlenieniem. Natomiast przy bólu głowy wywołanym przeziębieniem sprawdzą się kora wierzby białej oraz rumianek. Zestaw ziół typu niepokalanek, szałwia i chmiel uspokoją układ hormonalny, sprawdzą się w zmniejszeniu bólu głowy, bólach miesiączkowych oraz bólach meteopatycznych spowodowanych nagłymi zmianami pogody. Imbir zahamuje mdłości, wymioty, załagodzi również ból głowy wynikający z przejedzenia lub nadużycia trunków alkoholowych.

Podsumowanie

Naturalne metody leczenia, w tym ziołolecznictwo, nie mają tak dobrze udokumentowanego działania leczniczego jak syntetyczne produkty lecznicze. Jednak badania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pokazały, że medycyna tradycyjna ma swoje ugruntowane miejsce w procesie terapeutycznym i jako farmaceuci nie powinniśmy tego faktu ignorować. Umiejętnie dobrane ziołolecznictwo świetnie sprawdza się zarówno na poziomie lekarza POZ, jak i w aptece.

Źródło: Świat Farmacji, lipiec-sierpień 2023

Autorka: mgr farm. Monika Gasztych